ข่าวดาราศาสตร์
ยาน Solar Orbiter ถ่ายภาพขั้วของดวงอาทิตย์ได้เป็นครั้งแรก
ยานโซลาร์ ออร์บิเตอร์ (Solar Orbiter) ขององค์การอวกาศยุโรป (ESA) สามารถถ่ายภาพขั้วของดวงอาทิตย์ได้เป็นครั้งแรก
โดยปกติแล้ว ภาพดวงอาทิตย์ทุกภาพที่เคยเห็นกันก่อนหน้านี้ ล้วนแสดงให้เห็นบริเวณเส้นศูนย์สูตรของดวงอาทิตย์เพราะโลกและดาวเคราะห์อื่น ๆ รวมถึงยานสำรวจอวกาศส่วนใหญ่ในระบบสุริยะต่างโคจรรอบดวงอาทิตย์อยู่บนระนาบเดียวกันที่เรียกว่า "ระนาบสุริยวิถี" ซึ่งเส้นศูนย์สูตรของดวงอาทิตย์เอียงจากระนาบสุริยวิถีเพียง 7.25 องศาเท่านั้น หมายความว่า หากเราต้องการมองเห็นขั้วของดวงอาทิตย์จากมุมมองบนโลกหรือจากยานสำรวจส่วนใหญ่ที่โคจรอยู่ในระนาบสุริยวิถีนั้น จึงแทบจะเป็นไปไม่ได้เลย
ภารกิจยานโคจรรอบดวงอาทิตย์ของยานโซลาร์ ออร์บิเตอร์ ได้สังเกตการณ์ดวงอาทิตย์ในมุมที่แตกต่างออกไป โดยให้ระนาบวงโคจรรอบดวงอาทิตย์ของยานเอียงออกจากระนาบสุริยวิถีมากกว่า ทำให้ยานลำนี้สามารถถ่ายภาพดวงอาทิตย์จากมุมมองใหม่ที่ไม่เคยมียานลำไหนทำได้มาก่อน
ภาพถ่ายแสดงขั้วใต้ของดวงอาทิตย์ถูกถ่ายในช่วงวันที่ 16 - 17 มีนาคม ค.ศ. 2025 โดยใช้อุปกรณ์ PHI (Polarimetric and Helioseismic Imager) ถ่ายภาพการไหวสะเทือนบนดวงอาทิตย์และการวัดระนาบการสั่นของคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า, EUI (Extreme Ultraviolet Imager) ถ่ายภาพในช่วงรังสีอัลตราไวโอเลตความถี่สูงมากและ SPICE (Spectral Imaging of the Coronal Environment) ถ่ายภาพสเปกตรัมของสภาพแวดล้อมบริเวณชั้นโคโรนา นับเป็นก้าวสำคัญในวงการดาราศาสตร์ เพราะนี่คือ ครั้งแรกที่มนุษย์ได้มองเห็นขั้วของดวงอาทิตย์
ในช่วงเวลาการถ่ายภาพนั้น ยานโซลาร์ ออร์บิเตอร์ อยู่ในตำแหน่งที่ทำมุมเอียง 15 องศา ใต้ระนาบเส้นศูนย์สูตรของดวงอาทิตย์ และเพียงไม่กี่วันหลังจากนั้น ยานโซลาร์ ออร์บิเตอร์ลำนี้ ก็สามารถอยู่ในมุมมองที่มุมเอียงมากที่สุด 17 องศาจากระนาบเส้นศูนย์สูตรดวงอาทิตย์ ทำให้ยานอยู่ในวงโคจรที่สามารถสังเกตการณ์ขั้วดวงอาทิตย์ฝั่งหนึ่งไปจนถึงขั้วอีกฝั่งได้เป็นครั้งแรก
Hamish Reid หนึ่งในหัวหน้าทีมอุปกรณ์ของยานโซลาร์ ออร์บิเตอร์ จากมหาวิทยาลัย University College London (UCL) กล่าวว่า “ยานสำรวจปกติจะโคจรรอบดวงอาทิตย์บนระนาบสุริยวิถี เช่นเดียวกับดาวเคราะห์ส่วนใหญ่ในระบบสุริยะของเรา ซึ่งเป็นผลจากวิธีที่จะส่งยานและรักษาวงโคจรที่ใช้พลังงานอย่างมีประสิทธิภาพที่สุด ภาพขั้วดวงอาทิตย์ชุดแรกนี้เป็นเพียงจุดเริ่มต้นเท่านั้น ในอีกไม่กี่ปีข้างหน้า เราน่าจะมีการค้นพบทางวิทยาศาสตร์เกี่ยวกับดวงอาทิตย์ในขอบเขตที่กว้างขึ้น”
ก่อนหน้านี้ ยาน “ยูลิสซิส” (Ulysses) ซึ่งเป็นยานสำรวจอีกลำหนึ่งของ ESA ร่วมกับ NASA ได้โคจรผ่านเหนือขั้วของดวงอาทิตย์ แต่ยานลำนี้ไม่มีอุปกรณ์ถ่ายภาพ และยานยูลิสซิสโคจรรอบดวงอาทิตย์ในระยะห่างมากกว่ายานโซลาร์ ออร์บิเตอร์หลายเท่า จึงไม่สามารถถ่ายภาพขั้วของดวงอาทิตย์ได้
แปลและเรียบเรียง : พิสิฏฐ นิธิยานันท์ - เจ้าหน้าที่สารสนเทศดาราศาสตร์ สดร.
อ้างอิง : https://www.space.com/astronomy/sun/humanity-takes-its-1st-look-at-the-suns-poles-this-is-just-the-first-step-of-solar-orbiters-stairway-to-heaven-images